ธุรกิจร้านหนังสือปรับตัว

รับพฤติกรรมออนไลน์ ส่งผลรายได้ตกแค่ 4.5%

• ในปี 2024 คนไทยอ่านหนังสือนานขึ้น แต่นิยมการอ่านออนไลน์มากกว่าหนังสือเล่มถึง 100.7 นาที

• ราคาหนังสือเล่มสูงขึ้นเฉลี่ยปีละ 4.7% จากต้นทุนการผลิตที่เพิ่มต่อเนื่อง ขณะที่ e-book ราคาถูกกว่าราว 27% ทำให้ผู้บริโภคบางส่วนลดการซื้อหนังสือเล่มและหันไปอ่าน e-book

• รายได้ร้านหนังสือยังหดตัวแต่ชะลอลง โดยปี 2025 คาดลดลงเพียง 4.5% เทียบกับที่เคยหดตัวเฉลี่ย 14% ต่อปี ก่อนโควิด-19

คนไทยใช้เวลาในการอ่านหนังสือมากขึ้น แต่เน้นการอ่านออนไลน์มากกว่า

จากผลสำรวจในปี 2024 ไทยอ่านหนังเฉลี่ย 93 นาทีต่อวัน เพิ่มขึ้นจาก 80 นาทีต่อวันในปี 2018

อย่างไรก็ตาม เวลาที่ใช้ในการอ่านออนไลน์ยังมากกว่าหนังสือเล่มถึง 100.7 นาที (รูปที่ 1) เนื่องจากการเข้าถึงข้อมูลได้หลากหลายและสะดวกกว่า ไม่ว่าจะเป็นการอ่านหนังสือพิมพ์และนิยายออนไลน์ รวมไปถึงการอ่านหนังสือในรูปแบบดิจิทัล (e-book)

ทั้งนี้ จากผลการสำรวจผู้อ่านหนังสือ  พบว่า สัดส่วนผู้ตอบแบบสอบถามที่อ่านหนังสือเล่มมีทิศทางลดลงจาก 98% ในปี 2019 มาเป็น 81% ในปี 2024 ขณะที่ในส่วนของ e-book กลับเพิ่มขึ้นจาก 22% มาเป็น 33% ในช่วงเวลาเดียวกัน (รูปที่ 2)

ศูนย์วิจัยกสิกรไทย มองว่า ปัจจัยสำคัญที่หนุนการเติบโตของ e-book คือ ราคาที่ถูกกว่าหนังสือเล่มเฉลี่ยราว 27%

ราคาหนังสือเล่มมีแนวโน้มปรับตัวสูงขึ้นต่อเนื่อง จากต้นทุนการผลิตที่เพิ่มกว่า 40% ในช่วง 5 ปีที่ผ่านมาส่งผลให้ราคากลางต่อเล่มขยับจาก 230 บาทในปี 2020 มาเป็นราว 290 บาทในปัจจุบัน หรือเพิ่มขึ้นเฉลี่ยปีละ 4.7% ความแตกต่างด้านราคานี้ทำให้ผู้บริโภคจำนวนหนึ่งจำกัดการซื้อหนังสือเล่มลง และหันไปเลือกซื้อ e-book มากขึ้น

ทั้งนี้ พฤติกรรมผู้บริโภคที่เปลี่ยนไปดังกล่าว กดดันให้จำนวนร้านหนังสือลดลงราว 12% ในช่วง 5 ปีที่ผ่านมา และทำให้รายได้ธุรกิจร้านหนังสือลดลงจากที่เคยอยู่ในระดับ 15 พันล้านบาทในปี 2018 สู่ระดับ 10 พันล้านบาทในปัจจุบัน

ธุรกิจร้านหนังสือปรับตัว ส่งผลรายได้ลดลงน้อยกว่าช่วงก่อนการระบาดโควิด-19

โดย ศูนย์วิจัยกสิกรไทย คาดว่า รายได้ร้านหนังสือในปี 2025 จะลดลง 4.5% (รูปที่ 3) จากที่หดตัวสูงถึง 14% ต่อปี ในช่วงก่อนการระบาดของโควิด-19

หลังการระบาดของโควิด-19 ผู้ประกอบการในธุรกิจร้านหนังสือมีการปรับแผนดำเนินธุรกิจหลายด้าน เพื่อชะลอการหดตัวของรายได้ ดังนี้

• ขยายช่องทางและสินค้า เพิ่มการขายออนไลน์ ส่งตรงถึงบ้าน และพัฒนา e-book ควบคู่กับการนำหนังสือประเภท มังงะ ที่มักจำหน่ายในช่องทางอื่น มาวางจำหน่ายในร้านเพื่อดึงดูดกลุ่มผู้อ่านที่กว้างขึ้น
• ตอบโจทย์พื้นที่และผู้อ่านเฉพาะกลุ่ม ไม่ขายหนังสือเหมือนกันทุกสาขา ให้แต่ละสาขามีการคัดเลือกหนังสือตามความสนใจของลูกค้าในพื้นที่ เช่น ร้านในย่านมหาวิทยาลัยเน้นหนังสือวิชาการ
• สร้างรายได้เสริมในร้าน เปิดคาเฟ่ พื้นที่นั่งอ่าน และการขายสินค้าไลฟ์สไตล์ เพื่อเพิ่มรายได้เสริมจากพื้นที่ร้าน ลดความเสี่ยงจากยอดขายหนังสือที่ลดลง
• สร้างประสบการณ์ร่วมกับนักอ่านผ่านการจัดกิจกรรมในร้าน สร้าง “พื้นที่ชุมชน” จัดกิจกรรมพบปะนักเขียน และสนทนาแลกเปลี่ยนข้อคิดจากหนังสือ ซึ่งช่วยสร้างความสัมพันธ์และให้ร้านมีบทบาทมากกว่าแค่ขายหนังสืออย่างเดียว

ความเสี่ยงของธุรกิจร้านหนังสือ

• ผู้อ่านรุ่นใหม่ให้ความสำคัญกับคอนเทนต์ที่สั้น กระชับ และเข้าถึงฟรี เช่น TikTok หรือ Podcast ซึ่งอาจแย่งเวลาในการอ่านหนังสือไป
• ภาวะเศรษฐกิจที่ชะลอตัวในปัจจุบันส่งผลต่อยอดขายหนังสือ โดยเฉพาะในภาวะที่กำลังซื้อของผู้บริโภคอ่อนแอ และราคาหนังสือที่สูงขึ้นต่อเนื่อง ทำให้ผู้บริโภคอาจเลือกที่จะลดการใช้จ่ายในการซื้อหนังสือลง
• ความสนใจของผู้อ่านแตกย่อยเป็นกลุ่มเฉพาะมากขึ้น ทั้งนิยายวาย นิยายจีนแฟนตาซี หนังสือแนวสร้างแรงบันดาลใจ และหมวดหมู่เฉพาะอื่นๆ ทำให้ร้านหนังสือที่เน้นขายหนังสือทั่วไปดึงดูดลูกค้าได้ยากขึ้น